Odpowiednie zarządzanie czasem pracy może przynieść przedsiębiorstwu sporo korzyści. W Polsce takie zmiany są jednak uregulowane przez Kodeks Pracy, który jasno określa zasady godzin pracy w perspektywie dnia, tygodnia i miesiąca.
Spis treści:
- Podstawowy system pracy
- Równoważny system czasu pracy
- Przerywany system pracy
- System skróconego czasu pracy
- Praca w ciągłym ruchu
- Zadaniowy system czasu pracy
- System pracy weekendowej
- Jaki system pracy jest najlepszy na produkcji?
Co to jest system czasu pracy?
System czasu pracy to sposób organizacji czasu pracy pracownika w zakładzie produkcyjnym lub w innym przeznaczonym do tego miejscu. „Należy do niego każdy okres, podczas którego pracownik pracuje jest w dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki zgodnie z przepisami.”
Taka definicja czasu pracy została przedstawiona w Dyrektywnie 2003/88/WE z dn. 4 listopada 2003 roku.
Podstawowy system czasu pracy
- Tryb pracy: 5 dni po 8h
- Okres rozliczenia: 4 miesiące
- Odpowiedni artykuł prawny: Kodeks Pracy, art. 128 § 1
To najpopularniejszy stosowany system pracy, który szczególnie często obowiązuje w biurach. Polega na pięciodniowym tygodniu pracy, w którym praca na dobę nie przekracza 8 godzin, co daje nie więcej niż 40 godzin tygodniowo.
Jeśli dobowy wymiar czasu pracy zostanie przedłużony, to dodatkowe godziny są uznawane za nadgodziny, za które pracodawca powinien otrzymać dodatek do wynagrodzenia.
Uwaga: Liczba nadgodzin w skali tygodnia nie może przekroczyć 8 godzin.
Równoważny system czasu pracy
- Tryb pracy: x dni po maksymalnie 12 godzin, lecz nie więcej niż 40 godzin w skali tygodnia
- Okres rozliczenia: 1 miesiąc, a w niektórych przypadkach 3 miesiące
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 135-137
Pracodawca może wybrać także tzw. równoważny czasu pracy (zgodnie z art. 135 Kodeksu Pracy). Pracownik wówczas pracuje do 12 godzin na dobę. Przedłużony dobowy wymiar czasu równoważy się krótszym dobowym wymiarem czasu w pozostałych dniach lub zarządzeniem dni wolnych od pracy. Sumarycznie równoważny czas pracy nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo.
Uwaga: W niektórych zawodach wymiar czasu pracy pracownika może zostać wydłużony do 16 godzin na dobę (np. praca maszynisty) lub nawet 24 godzin (pracownik karetki czy lekarz SOR).
Przerywany system czasu pracy
- Tryb pracy: 5 dni po 8 godzin z uwzględnioną przerwą w dniu wykonywania pracy
- Okres rozliczenia:
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 138
System przerywanego czasu pracy polega na zarządzeniu przewidywanej przerwy w pracy w ciągu doby. Nie może ona trwać jednak dłużej niż 5 godzin, a w jej trakcie pracownikowi przysługuje 50% podstawowego wynagrodzenia. Co ważne, w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy nie może przekraczać 8 godzin.
Stosowany system przerywanego czasu pracy musi być uwarunkowany rodzajem pracy lub jej organizacją.
System skróconego czasu pracy
- Tryb pracy: mniej niż 5 dni w tygodniu po więcej niż 8 godzin
- Okres rozliczenia: 1 miesiąc
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 143
Pracownik może zawnioskować o przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy i zastosowanie skróconego tygodnia. Oznacza to, że osoba skraca swój tydzień pracy np. do 4 dni, a tygodniową liczbę godzin wykonuje w skróconym okresie czasu.
Model skróconego tygodnia pracy jest częsty w pracy m.in. kurierów.
Praca w ruchu ciągłym
- Tryb pracy: na 3 zmiany, często po więcej niż 8 godzin
- Okres rozliczenia:
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 128 § 2 i art. 146
Praca w ruchu ciągłym to najczęściej spotykany system pracy w zakładach produkcyjnych. Jest to system zarządzania czasem pracowników, który pozwala na nieustanną pracę w ciągu całej doby. Czas pracy w przyjętym okresie wynosi od 8 do 12 godzin na dobę. Pracę organizuje się na trzy zmiany. W przypadku tego systemu istnieje możliwość przedłużenie czasu pracy do 43 godzin tygodniowo. Co ważne, bardzo często pracownik produkcji zapomina o przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Praca, która nie może być wstrzymana ze względu na konieczność zaspokajania tzw. potrzeb ludności, może być wykonywana przez 7 dni w tygodniu.
Uwaga: Przedłużenie pracy do 43 godzin wiąże się z koniecznością wypłacenia 100% płatnych nadgodzin. Pracodawca, który oferuje pracę w trybie nocnym, musi zapewnić pracownikom bezpłatne badania lekarskie przed przydzieleniem do zmian nocnych i po ich zakończeniu. Jeśli wystąpią jakiekolwiek problemy zdrowotne związane z brakiem snu, to pracownicy powinni być przeniesieni na wyłącznie zmiany dzienne.
Zadaniowy system czasu pracy
- Tryb pracy: elastyczny
- Okres rozliczenia:
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 140, art. 129
Najbardziej elastyczna forma zatrudnienia. W przypadku zadaniowego czasu pracy pracownik sam ustala swoje godziny pracy. Taki wymiar czasu pracy może być zastosowany wyłącznie, gdy miejsce wykonywania pracy uniemożliwia lub utrudnia kontrolę pracodawcy nad pracownikiem. Niemniej jednak wszelkie zadania powinno ustalać się w takiej skali, by pracownik mógł je bez problemu wykonać w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym trybie 8 godzin. Pracodawca nie może zlecić prac, które będą znacznie przekraczać taki wymiar czasu pracy.
System pracy weekendowej
- Tryb pracy: weekendowy
- Okres rozliczenia: miesięczny
- Odpowiedni artykuł prawny: KP art. 144
Weekendowy tryb czasu pracy jest bardzo opłacalny, gdy w ciągu weekendu pracodawca potrzebuje większej ilości pracowników. W tym przypadku można przedłużyć wymiar czasu pracy do 12 godzin. Takie zatrudnienie nie musi być uzasadnione rodzajem pracy czy charakterem działalności. Co więcej, zakład pracy nie ma obowiązku udzielania co czwartej niedzieli wolnej czy wdrażania dnia wolnego od pracy za święta przypadające w sobotę.
Jaki jest najlepszy na produkcji?
Najlepiej dostosować system czasu pracy do konkretnych działów. Produkcyjny zakład pracy może wprowadzić różne systemy zatrudnienia, które będą zależne od pełnionej funkcji.
- dział administracyjny – podstawowy wymiar czasu pracy,
- dział marketingowy – zadaniowy system czasu pracy,
- dział produkcyjny i magazynowy – praca w ruchu ciągłym, gdzie wymiar czasu pracy jest równoważny,
- przedstawiciele handlowi – zadaniowy system czasu pracy.
System rejestracji czasu pracy na produkcji – czy warto?
Pilnowanie systemów i rozkładów czasu pracy może być bardzo trudne w dużych przedsiębiorstwach. W zakładach produkcyjnych, które działają w ruchu ciągłym, upilnowanie poszczególnych godzin pracy może być niemożliwe bez pomocy odpowiednich narzędzi. Właśnie dlatego warto wprowadzić elektroniczny system rejestracji czasu pracy na produkcji, który będzie zapisywał początek i zakończenie pracy każdego pracownika.
Takie nowoczesne rozwiązanie znosi konieczność wypełniania żmudnych dokumentów ewidencyjnych, gdyż system generuje je samodzielnie.